… Luật pháp là vũ khí của một giai cấp thống trị, dùng để trừng trị giai cấp chống lại mình; luật pháp cũ là ý chí của thực dân Pháp, không phải là ý chí chung của toàn thể nhân dân ta. Luật pháp cũ đặt ra để giữ gìn trật tự xã hội thật, nhưng trật tự xã hội ấy chỉ có lợi cho thực dân, phong kiến, không phải có lợi cho toàn thể nhân dân đâu. Luật pháp đặt ra trước hết là trừng để trị, áp bức. Phong kiến đặt ra luật pháp để trị nông dân. Tư bản đặt ra luật pháp để trị công nhân và nhân dân lao động… Luật pháp của chúng ta hiện nay là ý chí của giai cấp công nhân lãnh đạo cách mạng… Một điều nữa các chú cần nhớ là, giai cấp thống trị sử dụng luật pháp, kết hợp với những cái khác… Luật pháp của các giai cấp bóc lột đặt ra để áp bức các giai cấp bị bóc lột. Nếu để nó đứng một mình thì bộ mặt áp bức của nó lộ rõ quá. Cho nên giai cấp phong kiến cho nó dựa vào cái khác. Cái ấy là cái gì?
Phong kiến cho luật pháp dựa vào đạo đức của nó. Đạo đức của phong kiến chủ yếu là cương thường: Tôn vua, kính thầy, hiếu với cha. Vua là cương của thầy, thầy là cương của trò, cha là cương của con.
Đó là cái kiềng ba chân. Ba chân ấy dựa vào nhau, hỗ trợ cho nhau. Phong kiến đặt vua lên đầu, rồi mới đến thầy, đến cha. Nó giáo dục cho nhân dân coi vua là tôn kính nhất, thiêng liêng nhất, phải được sùng bái nhất. Nó tuyên truyền vua là con trời, thay trời để cai trị dân, mưu cầu hạnh phúc cho dân, làm mê hoặc nhân dân tức là nông dân. Luật pháp dựa vào đạo đức, mặt khác luật pháp bảo vệ đạo đức. Trong Luật Gia Long cũ của nước ta, có một điều quy định rằng kẻ nào chạy qua đường khi vua đi qua là phạm tội. Tội ấy là tội phạm tất (phạm vào đầu gối của vua) và người phạm tội phải bị chém. Phạm vào người vú nuôi của vua thì không bị chém nhưng cũng bị tù. Các sỹ tử đi thi mà phạm húy, nghĩa là không biết kiêng tên họ hàng nhà vua, là bị trượt, không được đỗ ông cống, ông nghè. Đấy luật pháp phong kiến đại để là như vậy. Còn luật pháp tư sản thì sao? Giai cấp tư sản gian ngoan hơn giai cấp phong kiến, lừa bịp quần chúng tinh vi hơn. Giai cấp tư sản tuyên truyền rằng mọi người trong xã hội được tự do, bình đẳng, rằng mọi người đều có quyền tư hữu tài sản, có quyền tự do kinh doanh, tự do cạnh tranh, rằng pháp luật của Nhà nước tư sản là ý chí của toàn dân, cho nên mọi người phải phục tùng pháp luật. Thật ra trong xã hội tư sản, người công nhân và nhân dân lao động bị bóc lột nặng nề, đời sống không được bảo đảm, thất nghiệp, đói, rách, bệnh tật. Như vậy thì họ làm gì có tự do, họ có thể nào bình đẳng với bọn tư bản được. Họ chỉ có tự do bán sức lao động để cho bọn tư bản tự do bóc lột họ…
Pháp luật của ta hiện nay bảo vệ quyền lợi cho hàng triệu người lao động. Pháp luật của ta lúc này, trong điều kiện hiện nay, chưa tước bỏ quyền tư hữu, nhưng không ai được lợi dụng quyền tư hữu để bóc lột thậm tệ nhân dân lao động. Pháp luật của ta là pháp luật thật sự dân chủ, vì nó bảo vệ quyền tự do, dân chủ rộng rãi cho nhân dân lao động. Nhân dân ta hiện nay có tự do, tự do trong kỷ luật. Mỗi người có tự do của mình, nhưng phải tôn trọng tự do của người khác. Người nào sử dụng quyền tự do của mình quá mức mà phạm đến tự do của người khác là phạm pháp. Không thể có tự do cho bọn việt gian, bọn phản động, bọn phá hoại tự do của nhân dân…
Chúng ta cũng thấy luật pháp của ta hiện nay chưa đầy đủ. Chính các chú có trách nhiệm phải góp phần làm cho luật pháp của ta tốt hơn, càng ngày càng phong phú hơn. Phải cố gắng làm cho luật pháp dân chủ ngày càng nhiều hơn, tốt hơn.
Các chú hiện nay làm công tác tư pháp, công tác xử án. Vậy muốn làm tốt công tác ấy thì phải làm thế nào?
Trước hết phải đề cao lòng thương nước, thương đồng bào, phải căm ghét bọn thực dân xâm lược và bè lũ tay sai của chúng. Phải có quyết tâm kháng chiến đến thắng lợi hoàn toàn, không sợ hy sinh, gian khổ. Nghĩ cho cùng, vấn đề tư pháp, cũng như mọi vấn đề khác, trong lúc này, là vấn đề ở đời và làm người. Ở đời và làm người là phải thương nước, thương dân, thương nhân loại đau khổ bị áp bức. Phải làm sao đóng góp vào việc làm cho nước độc lập, dân được tự do, hạnh phúc, nhân loại khỏi đau khổ. Như vậy, thì phải đấu tranh cách mạng, trước mắt phải đánh đuổi bọn thực dân xâm lược, đánh đổ bọn việt gian phản quốc, bọn bù nhìn tay sai của đế quốc thực dân.
Trong công tác xử án phải công bằng, liêm khiết, trong sạch. Như thế cũng chưa đủ. Không thể chỉ hạn chế hoạt động của mình trong khung Tòa án. Phải gần dân, hiểu dân, giúp dân, học dân. Giúp dân, học dân để giúp mình thêm liêm khiết, thêm công bằng. Thêm nữa là phải luôn luôn cố gắng học tập lý luận, học tập đường lối chính sách của Chính phủ…
Tóm lại, các chú phải công bằng, liêm khiết, trong sạch, gần dân, hiểu dân, giúp dân, học dân...
Chú thích:
[1] Một số bài nói và bài viết của lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta về Ngành Tư pháp - Số Thông tin chuyên đề Kỷ niệm 50 ngày thành lập Ngành Tư pháp (28/8/1945 - 28/8/1995), Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp, tr. 12.