Xây dựng Ngành là mối quan tâm hàng đầu của chúng ta

1. Xây dựng ngành phải trên cơ sở triển khai những công việc lớn của ngành, từ đó mới tính toán đến các mô hình tổ chức cụ thể, nếu không làm như vậy sẽ không có cơ sở đưa ra mô hình này hay mô hình khác. Đó là:

- Công tác nghiên cứu xây dựng pháp luật.

- Công tác quản lý hành chính tư pháp.

Hai công tác đó khẳng định vị trí và chức năng của Ngành Tư pháp trong hệ thống cơ quan chấp hành và hành chính.

Một mặt, chúng ta làm tham mưu cho Hội đồng Bộ trưởng về công tác soạn thảo pháp luật, về đánh giá tình hình thực hiện pháp luật để đề ra những biện pháp tăng cường pháp chế.

Mặt khác, chúng ta phải quản lý toàn bộ công việc hành chính tư pháp, bao gồm việc quản lý Tòa án địa phương về tổ chức, quản lý luật sư, giám định, công chứng, hộ tịch, tư pháp lý lịch, thi hành án dân sự và hình sự, thống kê tư pháp v.v...

2. Trên những công việc lớn đó, xây dựng ngành phải được tiến hành theo tinh thần đổi mới của Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VI.

- Về xây dựng pháp luật, trong năm tới, khi công bố dự thảo cương lĩnh và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, chúng ta cần chủ động nghiên cứu về chiến lược pháp luật của nước ta. Cần thấy rõ vai trò tổ chức của pháp luật để có những suy nghĩ và dự kiến cần thiết về một chiến lược pháp luật nhằm hình thành từng bước hệ thống pháp luật hoàn chỉnh của nước ta. Đương nhiên đây mới chỉ là những dự kiến, chưa khẳng định, nhưng lại rất cần thiết để có cơ sở đưa ra chương trình làm luật hàng năm, hợp lý, biết việc làm trước, làm sau, làm đồng bộ, có tính khoa học.

Lại phải thấy chiến lược pháp luật là một bộ phận của hệ thống chính trị, không thể làm vội vàng nhưng cũng không thể làm quá chậm so với kinh tế.

Chiến lược pháp luật phải gắn chặt và thể hiện những quan điểm trong cương lĩnh và chiến lược kinh tế - xã hội, đồng thời thể hiện sự gắn bó với đạo đức và truyền thống tốt đẹp của nhân dân ta.

Đi đôi với nghiên cứu về chiến lược pháp luật, sẽ sớm nghiên cứu cơ chế xây dựng pháp luật, làm rõ những trình tự cần thiết, có tính khoa học quá trình làm luật và xác định thẩm quyền của các cơ quan trong quá trình đó.

- Về quản lý công tác hành chính tư pháp, cần nghiên cứu cách hoàn thiện cải cách tổ chức tư pháp nhằm đảm bảo cho Tòa án là cơ quan duy nhất có quyền xét xử, Tòa án chỉ làm xét xử chứ không làm công việc hành chính (quản lý).

Nếu Tòa án vừa làm xét xử, vừa làm hành chính cũng có nghĩa là cách tổ chức khép kín, tách biệt cơ quan xét xử theo lối chia tách quyền lực (cần lưu ý ở các nước tư bản có sự chia tách quyền lực nhưng các Tòa án vẫn nằm trong sự quản lý của Bộ Tư pháp).

Cải cách tổ chức tư pháp gồm một phạm vi rất rộng. Cải cách các Tòa án nhân dân hiện nay, thiết lập các loại Tòa án đang có nhu cầu đòi hỏi (Tòa án kinh tế, Tòa án hành chính và tố tụng hành chính, Tòa án Hiến pháp...) cải cách tổ chức, hoạt động luật sư và các tổ chức bổ trợ công tác xét xử (công chứng, giám định, thi hành án, Phòng phát mại...).

3. Xây dựng ngành theo quan niệm đó, đòi hỏi trước hết phải nắm vững chức năng của ngành là cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực pháp luật và tư pháp cùng những công tác lớn của ngành, triển khai nó, trên cơ sở đó mà tính toán các mô hình hợp lý. Xây dựng ngành không phải chỉ là sửa Nghị định số 143-HĐBT quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức Bộ Tư pháp. Nó phải được thể hiện ở nhiều văn bản pháp luật: Luật Tổ chức Hội đồng Bộ trưởng, Nghị định về quyền hạn các bộ, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Pháp lệnh Tòa án quân sự, Pháp lệnh Luật sư, Pháp lệnh Thi hành án…

Phan Hiền

Bộ trưởng Bộ Tư pháp giai đoạn 1981 - 1992