Ngay từ khi Luật Trợ giúp pháp lý có hiệu lực, Sở Tư pháp tỉnh Ninh Bình đã tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật Trợ giúp pháp lý trên địa bàn tỉnh và phối hợp với các cấp, các ngành tổ chức thực hiện. Tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành quyết định đổi tên Trung tâm Trợ giúp pháp lý cho người nghèo và đối tượng chính sách thành Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Ninh Bình; phê duyệt Đề án kiện toàn, củng cố tổ chức, bộ máy, biên chế của Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh. Tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành các quyết định, kế hoạch cụ thể từng giai đoạn và văn bản mang tính chiến lược: Quyết định thành lập Hội đồng phối hợp liên ngành về Trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng của tỉnh theo Thông tư số 10/2007/TTLT-BTP-BCA-BQP-BTC-VKSNDTC-TANDTC ngày 28/10/2007 của Bộ Tư pháp, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Tài chính, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định về Trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng; kế hoạch thực hiện chính sách Trợ giúp pháp lý cho người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Ninh Bình theo quy định số 59/2012/QĐ-TTg; Quyết định số 1074/QĐ-UBND ngày 27/12/2012 của Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Bình ban hành Kế hoạch tổng thể triển khai Chiến lược Trợ giúp pháp lý trên địa bàn tỉnh Ninh Bình đến năm 2020, định hướng đến năm 2030; Quyết định kiện toàn Hội đồng phối hợp liên ngành theo Quyết định tại Thông tư liên tịch số 11/2013/TTLT-BTP-BCA-BQPBTC-VKSNDTC-TANDTC ngày 04/7/2013 của Bộ Tư pháp, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Tài chính, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thực hiện một số quy định của pháp luật Trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng; Quyết định kiện toàn tổ chức bộ máy của Trung tâm, thành lập Chi nhánh Trợ giúp pháp lý số 1 tại thành phố Tam Điệp… Hàng năm ban hành Kế hoạch trợ giúp pháp lý trên địa bàn tỉnh và trợ giúp pháp lý theo nguồn quỹ; phối hợp với Sở Lao động - Thương binh và xã hội tỉnh xây dựng và triển khai kế hoạch thực hiện Trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật, người nghèo, trẻ em trên địa bàn tỉnh; phối hợp với Hội Cựu chiến binh tỉnh, Hội Phụ nữ, trong công tác phổ biến pháp luật và trợ giúp pháp lý lưu động cho hội viên Hội Cựu chiến binh và Hội Phụ nữ.
Trong 08 năm qua, Sở Tư pháp đã tăng cường kiện toàn tổ chức của Trung tâm đảm bảo về số lượng và chất lượng. Năm 2007, biên chế giao cho Trung tâm là 04 trong đó 02 viên chức có trình độ cử nhân luật, đến nay Trung tâm hiện có 17/18 biên chế được giao và đã củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy theo quy chế tổ chức, hoạt động của Trung tâm Trợ giúp pháp lý và Đề án kiện toàn Trung tâm được Ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt nhằm đáp ứng yêu cầu trợ giúp pháp lý ở địa phương.
Hiện nay, mạng lưới Trợ giúp pháp lý ở cơ sở trên địa bàn tỉnh chủ yếu là thông qua hoạt động của các Câu lạc bộ Trợ giúp pháp lý. Toàn tỉnh có 44 Câu lạc bộ Trợ giúp pháp lý được thành lập từ các “chương trình, dự án” và nguồn kinh phí hỗ trợ khác. Ngoài ra, Trung tâm thường xuyên phối hợp với Hội Nông dân, Hội Phụ nữ tỉnh tổ chức Trợ giúp pháp lý thông qua hoạt động của các Câu lạc bộ “Nông dân với pháp luật”, “Phụ nữ với pháp luật”, thành lập các Câu lạc bộ Trợ giúp pháp lý với nòng cốt là hội viên Hội Cựu chiến binh và Hội Phụ nữ.
Thực hiện Quyết định số 792/QĐ-TTg ngày 23/6/2008 của Thủ tướng Chính phủ nhằm tiếp tục phát triển đội ngũ thực hiện trợ giúp pháp lý, Sở Tư pháp đã tăng cường bổ sung nguồn trợ giúp viên pháp lý cho Trung tâm và phát triển mạng lưới cộng tác viên ở một số ngành, tổ chức chính trị; chú trọng xây dựng cộng tác viên trợ giúp pháp lý ở cấp xã đảm bảo đủ tiêu chuẩn theo quy định của pháp luật về trợ giúp pháp lý để khắc phục tình trạng thiếu nguồn trợ giúp viên pháp lý hiện nay. Năm 2007, Trung tâm chưa có trợ giúp viên pháp lý, tiến hành ký hợp đồng cộng tác với 34 cộng tác viên. Đến nay, Trung tâm đã có 07 trợ giúp viên pháp lý và rà soát, bổ sung, kiện toàn 89 cộng tác viên. Bên cạnh đó, có 28 luật sư hoạt động tại 11 văn phòng luật sư trên địa bàn tỉnh đã tham gia trợ giúp pháp lý theo quy định của Luật Luật sư và 12 tư vấn viên pháp luật thuộc các Trung tâm tư vấn pháp luật của Hội Luật gia tỉnh, Hội Cựu chiến binh tỉnh, Hội Phụ nữ tỉnh... đã thực hiện tư vấn pháp luật miễn phí cho các hội viên, thành viên của các tổ chức đó và theo các chương trình, dự án.
Sau 08 năm, Trung tâm đã tiếp nhận 5.879 lượt người có yêu cầu trợ giúp pháp lý với 6.601 vụ việc. Tổ chức được 46 lớp tập huấn nghiệp vụ cho 4.738 người tham dự và 07 cuộc hội thảo về nâng cao hiệu quả hoạt động của cộng tác viên trợ giúp pháp lý, tổ chức 06 lớp bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho 763 lượt cán bộ trại tạm giam, điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán cấp tỉnh, cấp huyện và Quân đoàn I, tổ chức 14 lớp tập huấn kỹ năng trợ giúp pháp lý cho trợ giúp viên pháp lý, cộng tác viên trợ giúp pháp lý, tổ chức 26 lớp triển khai Luật Trợ giúp pháp lý và văn bản pháp luật mới ban hành cho 3.612 lượt cán bộ tư pháp cấp xã, thành viên Ban chủ nhiệm Câu lạc bộ Trợ giúp pháp lý, trưởng thôn, phố, xóm... trên địa bàn tỉnh.
Công tác trợ giúp pháp lý tại cơ sở được chú trọng chỉ đạo thực hiện với sự đa dạng về nội dung tổ chức: Trợ giúp pháp lý lưu động, sinh hoạt Câu lạc bộ Trợ giúp pháp lý, lồng ghép văn bản pháp luật mới thiết thực, gần với đời sống nhân dân. Qua 08 năm thi hành Luật đã tổ chức được 369 cuộc Trợ giúp pháp lý lưu động tại các xã, phường, thị trấn và các cụm Chi hội Cựu chiến binh, Hội Phụ nữ của các huyện, thành phố, thị xã trên địa bàn tỉnh, thông qua đó đã cấp phát 87.660 tờ gấp pháp luật tuyên truyền về Luật Trợ giúp pháp lý và quy định về các lĩnh vực pháp luật khác.
Sở Tư pháp thường xuyên chỉ đạo Trung tâm hướng dẫn các Câu lạc bộ Trợ giúp pháp lý chủ động hoặc phối hợp với Trung tâm học tập cộng đồng, các đoàn thể, đảm bảo duy trì sinh hoạt hàng tháng với nội dung tuyên truyền văn bản pháp luật mới, thiết thực với đời sống nhân dân địa phương. Qua 08 năm, các Câu lạc bộ Trợ giúp pháp lý đã tổ chức 1.550 đợt sinh hoạt với 6.676 người tham dự. Các buổi sinh hoạt Câu lạc bộ Trợ giúp pháp lý đã trở thành cầu nối pháp luật đến với người dân, góp phần giảm thiểu các tranh chấp xảy ra ở địa phương, bảo vệ kịp thời quyền và lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp pháp lý.
Thực hiện Thông tư liên tịch số 10/2007/TTLT-BTP-BCA-BQP-BTC-VKSNDTC-TANDTC (nay là Thông tư liên tịch số 11/2013/TTLT-BTP-BCA-BQP-BTC-VKSNDTC-TANDTC thay thế), Hội đồng phối hợp liên ngành đã xây dựng quy chế hoạt động và phân công rõ trách nhiệm của từng thành viên trong việc phối hợp chỉ đạo thành viên thực hiện hoạt động trợ giúp pháp lý. Qua 08 năm, Trung tâm đã cử trợ giúp viên pháp lý, luật sư là cộng tác viên tham gia tố tụng 440 vụ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp pháp lý (chủ yếu là vị thành niên trong vụ án hình sự, phụ nữ bị bạo hành trong vụ án hôn nhân và gia đình).
Sau 08 năm thực hiện Luật Trợ giúp pháp lý, hoạt động Trợ giúp pháp lý trên địa bàn tỉnh đã góp phần nâng cao nhận thức và hiểu biết của người dân trong việc chấp hành pháp luật, giúp họ bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình, tìm ra hướng giải quyết những vướng mắc, băn khoăn về pháp luật để ứng xử trong cuộc sống, đồng thời tạo điều kiện để chính quyền cấp huyện, cấp xã giải quyết dứt điểm các vụ việc khiếu nại, tố cáo kéo dài, giảm thiểu khiếu nại, tố cáo phát sinh, góp phần giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế trên địa bàn tỉnh.
Đoàn Thị Ngọc Hải
Sở Tư pháp tỉnh Ninh Bình