Tính đến nay, toàn tỉnh có 854 tổ hòa giải/864 thôn, tổ dân phố, với tổng số hòa giải viên trên 5.500 thành viên. Bình quân mỗi tổ hòa giải có từ 5 đến 7 hòa giải viên. Thành phần chủ yếu tổ hòa giải là bao gồm những người có uy tín, trách nhiệm ở khu dân cư như: Già làng, trưởng thôn, bí thư Chi bộ thôn, Hội phụ nữ, Hội nông dân, Hội cựu chiến binh, Hội người cao tuổi, Đoàn thanh niên... Tùy từng địa phương có sự bầu chọn và được UBND cấp xã ra quyết định công nhận thành viên của tổ hòa giải.
Nhìn chung các tổ hòa giải ở cở sở trên địa bàn tỉnh cơ bản hoạt động có hiệu quả, số lượng vụ việc hòa giải thành tăng cao, năm sau cao hơn năm trước. Hàng năm, số vụ việc mâu thuẫn, tranh chấp nhỏ ở khu dân cư xảy ra trên địa bàn tỉnh khoảng 1000 vụ việc, số vụ việc hòa giải thành chiếm tỷ lệ cao (trên 70%), từ kết quả đó đã góp phần tích cực trong việc giữ gìn an ninh trật tự, an toàn xã hội tại địa phương, hạn chế xảy ra những vụ việc mâu thuẫn, xích mích kéo dài dẫn đến các hành vi vi phạm pháp luật có thể xảy ra. Trong thực tế có những việc tranh chấp, mẫu thuẫn ngay từ đầu tưởng chừng đơn giản nhưng do không được hòa giải, giải quyết kịp thời dẫn đến ngày càng phức tạp, nhiều vụ trọng án xảy ra xuất phát từ những mâu thuẫn, tranh chấp nhỏ như: Tranh chấp lối đi, xích mích trong gia đình, chuyện đánh nhau trẻ con... Do đó, cần đánh giá đúng vai trò của công tác hòa giải ở cơ sở và không ngừng củng cố, nâng cao công tác này trong thời gian tới góp phần quan trọng vào việc bảo đảm ổn định an ninh trật tự, phòng chống tội phạm, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư ngày càng đi vào hiệu quả thiết thực.
Để triển khai có hiệu quả Luật Hòa giải cơ sở và các văn bản hướng dẫn thi hành trên địa bàn tỉnh cần phải triển khai đồng bộ các giải pháp sau:
Một là, tăng cường phổ biến sâu rộng chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác hòa giải ở cơ sở nhằm nâng cao hơn nữa nhận thức của người dân ở cơ sở về vị trí, vai trò và ý nghĩa quan trọng của công tác này, từ đó sử dụng ngày càng nhiều hơn biện pháp hòa giải để giải quyết các tranh chấp, mâu thuẫn trong cộng đồng; giữ gìn sự đoàn kết nội bộ trong nhân dân, góp phần giảm thiểu các vụ, việc tranh chấp, khiếu nại; đảm bảo trật tự, an toàn xã hội, phát huy quyền làm chủ trực tiếp của nhân dân, tạo sự đồng thuận, ổn định, thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Trong đó, đặc biệt chú trọng phổ biến thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, nhất là thông qua các chương trình phát thanh - truyền hình, truyền thanh cơ sở.
Hai là, tiếp tục rà soát, củng cố, kiện toàn, nâng cao năng lực cho đội ngũ công chức thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về hòa giải ở cơ sở, Tổ hòa giải và hòa giải viên; tổ chức thực hiện và nâng cao hiệu quả hoạt động hòa giải ở cơ sở theo quy định của Luật Hòa giải ở cơ sở và các văn bản hướng dẫn thi hành. Phân công công chức thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về hòa giải ở cơ sở tại Phòng Tư pháp và ủy ban nhân dân cấp xã.
Hướng dẫn việc củng cố, kiện toàn tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động hòa giải ở cơ sở theo quy định của Luật Hòa giải ở cơ sở và các văn bản hướng dẫn thi hành, bảo đảm 100% thôn, xóm, làng, tổ dân phố, cụm dân cư... có ít nhất một tổ hòa giải; phát triển tổ hòa giải và các mô hình hòa giải thích hợp khác tại địa phương theo nhu cầu của người dân ở cơ sở và phù hợp với tình hình thực tế, đúng quy định của pháp luật.
Ba là, tổ chức thực hiện tốt công tác bồi dưỡng kiến thức pháp luật, nghiệp vụ hòa giải ở cơ sở cho hòa giải viên theo quy định tại Quyết định số 4077/QĐ-BTP ngày 31/12/2014 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp về việc ban hành Chương trình khung bồi dưỡng kiến thức pháp luật, nghiệp vụ hòa giải ở cơ sở cho hòa giải viên. Biên soạn và có biện pháp phù hợp, tiết kiệm, hiệu quả để phổ biến, cung cấp, hỗ trợ tài liệu phục vụ công tác hòa giải ở cơ sở phù hợp với tình hình thực tiễn tại địa phương.
Bốn là, hướng dẫn tổ hòa giải phối hợp với ban công tác Mặt trận, Chi hội phụ nữ, Chi đoàn thanh niên, Chi hội cựu chiến binh, Chi hội nông dân, Chi hội người cao tuổi trong hoạt động hòa giải, mời hội viên Hội luật gia tham gia hòa giải ở cơ sở, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động hòa giải ở cơ sở.
Năm là, bố trí kinh phí hỗ trợ cho công tác hòa giải ở cơ sở, đặc biệt là bố trí kinh phí để chi trả thù lao cho hòa giải viên ở cơ sở nhằm động viên, khuyến khích để thực hiện công việc có ý nghĩa này, góp phần đảm bảo an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội tại địa phương.
Có như vậy, công tác hòa giải ở cơ sở mới ngày càng phát triển nhằm xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, giữ gìn tình làng nghĩa xóm ở khu dân cư, phát huy dân chủ ở cơ sở và hướng đến mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Nguyễn Văn Bảy
Sở Tư pháp tỉnh Kon Tum